Deneysel ve Diğer Bilimsel Maksatlarla Kullanılan Omurgalı Hayvanları Korumaya Dair Avrupa Sözleşmesi

Strasbourg, 18.III.1986
Bu yayın ekleri içermemektedir
Resmi metindir

Önsöz

               Aşağıda imzası bulunan Avrupa Konseyi üyesi Devletler,

 Avrupa Konseyinin amacının üyeleri arasında daha sıkı bir birlik kurmak olduğunu ve deneysel ve diğer bilimsel maksatlarda kullanılan canlı hayvanların korunmasında diğer devletlerle işbirliği yapmayı arzu ettiğini hatırlatarak;

İnsanoğlunun tüm hayvanlara saygılı olmasının ve onların sıkıntı çekme ve hafıza kapasitelerine karşı yerine getirilmesi  gereken saygı borcu olduğunun, ahlaki bir mecburiyet olduğunu kabul ederek;

Bununla beraber, insanoğlunun bilgi, sağlık ve güvenlik için yaptığı tetkiklerde, bilgi artışı veya insanoğlu ve hayvanların tümü için faydalı olacağına dair makul bir beklenti olduğunda, insanoğlunun gıda, giyim ve yük hayvanı olarak hayvanları kullandığı gibi hayvanları kullanma ihtiyacında olduğunu kabul ederek;

Deneysel ve diğer bilimsel maksatlarda kullanılan hayvanların kullanımını sınırlamak için, kullanışlı olduğu yerlerde bu tür kullanımı ikame etmek amacıyla, özellikle alternatif sistemler araştırmaya ve bu alternatif sistemlerin kullanımını teşvik etmeye kararlı olarak;

Muhtemel acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zarar verebilecek işlemlerde kullanılan hayvanları korumak ve kaçınılmaz olduğunda bu işlemlerin en az sayıda tutulmasını temin etmek için ortak şartlar kabul etme arzusuyla;

Aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır;

BÖLÜM I

Genel Prensipler

Madde 1

1. Bu sözleşme acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zarar verebilecek deneysel veya diğer bilimsel işlemlerde kullanılmış veya kullanılması niyet edilmiş her hayvana uygulanır. Herhangi bir deneysel olmayan, zirai veya klinikle ilgili, veterinerliğe ait tatbikatlara mahsus değildir.

2. Bu sözleşmede:
3. “hayvan”, başka türlü nitelendirilmedikçe, diğer cenin veya embriyon şekli haricinde her yaşayan insan dışı omurgalı, bağımsız yaşayan ve/veya larva şekilde tekrar üretilen canlılar anlamına gelir;
4. “kullanım amaçlı”, satmak, tasarruf etmek veya herhangi bir deneysel veya diğer bilimsel işlemlerde kullanılmak amacıyla üretilen veya tutulan anlamına gelir;
5. “işlem”, modern uygulamada (insani metotlar) kabul edilmiş en az acı verici yöntemlerle öldürme veya bir hayvana nişan koymanın dışında, acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zarar görmesine veya , bir hayvanın bu tür şartlarda doğması veya bu sonucun ortaya çıkması ihtimali olan her türlü faaliyet de dahil olmak üzere bir hayvanın her deneysel veya diğer bilimsel kullanımı anlamına gelir. Bir hayvan ilk olarak kullanılmak üzere hazırlandığında işlem başlar ve o işlem için ilave gözlem yapılmadığı zaman sona erer; anestezi veya analjezi veya diğer yöntemlerin  başarı ile kullanımıyla acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zararın bertaraf edilmesi hayvanın kullanılmasını bu tanımlama alanının dışına çıkarmaz;
6. “yetkili kişi”, akit Taraflardan biri tarafından ülkesi dahilinde bu sözleşmede anlatılan uygun bir görevi yerine getirmek üzere yetkili kabul edilen herhangi bir kimse anlamına gelir;
7. “sorumlu merci”, belirli bir Tarafın ülkesinde uygun amaç için atanmış her, makam, kurum veya kişi anlamına gelir;
8. “tesis”, her sabit veya hareketli imkan, her yapı, yapılar gurubu veya tamamen çevrilmemiş veya örtülmemiş yerleri de içeren diğer bina ve müştemilatı anlamına gelir;
9. “yetiştirme tesisi”, hayvanların işlemlerde kullanılmak amacıyla üretildiği tesisler anlamına gelir;
10. “tedarik eden tesis”, işlemlerde kullanılmak amacıyla hayvanların yetiştirme tesisi dışında tedarik edildiği her tesis anlamına gelir;
11. “kullanıcı tesis”, işlemlerde hayvanların kullanıldığı her kurum anlamına gelir;
12. “insani yöntemle öldürme” türüne uygun olarak bir hayvanın en az fiziki ve zihni ızdırap öldürülmesi anlamına gelir.

Madde 2

İşlem sadece bir veya daha fazla aşağıda belirtilen amaçlar için gerçekleştirilebilir ve bu Sözleşmede ortaya konulan kısıtlamalara tabidir:

a       i         ilaçların, maddelerin veya ürünlerin, üretim ve kalite, etkinlik ve güvenli test edilmesini de içeren, insanda omurgalı veya omurgasız  hayvanlarda veya bitkilerde hastalık, kötü sağlık veya diğer anormallik, veya bunların etkilerinin ortadan kaldırılması veya önlenmesi;

1. hastalığın teşhisi veya tedavisi, kötü sağlık veya diğer anormallik, veya bunların insanda, omurgalı veya omurgasız hayvanlarda veya bitkilerde etkisi;
2. insanda, omurgalı veya omurgasız hayvanlarda veya bitkilerde fiziki durumların bulgusu, değerlendirilmesi, düzenlenmesi veya değiştirilmesi;
3. çevrenin korunması;
4. bilimsel araştırma;
5. eğitim ve öğretim;
6. adli tıp araştırması.

Madde 3

Her bir akit taraf bu Sözleşmenin şartlarının uygulanmasını sağlayacak tüm gerekli adımları atmayı ve mümkün olduğunca kısa zamanda ve her  durumda akit Taraf bakımından bu sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl içerisinde etkili kontrol sistemi ve denetimini sağlamayı taahhüt eder.

Madde 4

Bu sözleşmedeki hiçbir şart tarafların işlemlerde kullanılan hayvanların korunması veya işlemlerde hayvan kullanımının kontrol edilmesi ve kısıtlanması için daha  sıkı tedbirler alma hürriyetini etkilemeyecektir.

BÖLÜM II

Genel bakım ve barındırma

Madde 5

1. İşlemlerde kullanılan veya kullanılmaya niyet edilen her hayvanın sağlığına ve rahatına uygun yatacak yer, en azından asgari ölçülerde hareket özgürlüğü, yiyecek, su ve bakım olan bir çevre sağlanacaktır. Bir hayvanın fiziki ve etnolojik ihtiyaçlarını karşılayabildiği ölçüdeki her kısıtlama yapılabildiği kadarıyla en aza indirilecektir. Bu şartın uygulanmasında bu sözleşmeye Ek A da belirtilen yatacak yer ve bakım ile ilgili prensiplere riayet edilmelidir.

2.Hayvanların üretildiği, tutulduğu veya kullanıldığı çevre şartları her gün kontrol edilecektir.

3. Hayvanların sağlık durumları ve rahatları, acıyı veya sakınılabilir eziyet, sıkıntı veya kalıcı zararı önlemek için sık sık, yakından ve yeterli derecede gözlemlenecektir.
4. Her bir akit taraf bulunan her kusur veya ızdırabı mümkün olduğunca çabuk düzeltecek düzenlemeleri belirleyecektir.

BÖLÜM III

İşlemlerin Yürütülmesi

Madde 6

1. Eğer hayvan kullanımını gerektirmeyen, bilimsel olarak tatminkar metot makul surette ve kullanışlı olarak elde mevcut ise Madde 2 de işaret edilen maksatların hiç birisi için işlem yapılmayacaktır.
2. Her bir akit taraf, işlemden elde edilen bilginin aynısını sağlayabilen yöntemlerin geliştirilmesine yönelik bilimsel araştırmaları teşvik etmelidir.

Madde 7

Bir işlem icra edileceği zaman türlerin seçimi üzerinde dikkatlice düşünülecek ve gerektiği yerde sorumlu merciye açıklamada bulunacaktır; işlemler arasında seçim yapılırken en az sayıda hayvan kullanan, en az acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zarara sebep olan ve tatminkar sonuçlar verme ihtimali en yüksek olanlar seçilmelidir.

Madde 8

Bir işlem genel veya lokal anestezi veya analjezi altında veya elverişli olduğu ölçüde acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zararı bertaraf etmeye yönelik diğer yöntemler işlemlerin devamı boyunca uygulanmalıdır, meğer ki:

1. işlemin sebep olduğu acı, anestezi veya analjezinin kullanılmasının yol açtığı hayvanın rahatındaki bozulmadan daha az ise, veya

b.işlemin amacı ile anestezi veya analjezi kullanımının birbiriyle uyuşmadığında. Bu gibi durumlarda bu tür işlemin gereksiz olarak icra edilmemesini garanti etmek için uygun hukuki ve/veya idari önlemler alınacaktır.     

Madde 9

1. Bir hayvanın ciddi acı çekeceği veya bunun ihtimal dahilinde olduğu ve bu acının devamlı olabileceği muhtemel bir işleme tabi tutulması planlandığında, bu işlemin sorumlu merciye özellikle bildirilmesi ve haklı çıkarılması veya bu merci tarafından hususi olarak izin verilmesi zorunludur.
2. Bu tür işlemin gereksizce icra edilmemesini garanti altına almak için uygun hukuki ve/veya idari önlemler alınacaktır:

Bu tür önlemler:

-          ya sorumlu merci tarafından özel izin;

-          yada sorumlu merciye bu tür işlemin özel bildirimi ve eğer bu merci işlemin bilimsel problemlere çözümü de içeren insanın veya hayvanın önemli ihtiyaçlarını karşılamada yeterli önemde olduğuna tatmin olmadıysa, hukuki veya idari yola başvurmayı, içerecektir.

Madde 10

İşlem esnasında, kullanılan hayvan, işlemin amacıyla bu şartların bir biriyle çelişmesi hali dışında Madde 5 in şartlarına tabi olacaktır.

Madde 11

1. İşlem sonunda hayvanın canlı olarak himaye korunup korunmayacağı veya insani bir yöntemle öldürülüp öldürülmeyeceği, kararlaştırılır. Eğer tüm diğer yönlerden normal sağlığına kavuşturulsa bile hayvanda kalıcı acı, sıkıntı kalması muhtemel ise hayvan canlı olarak muhafaza edilmeyecektir.
2. Bu maddenin birinci fıkrasında işaret edilen kararlar, yetkili bir kişi, özellikle veteriner veya Madde 13’ e uygun olarak işlemden sorumlu olan veya  yöneten kişi, tarafından alınır.
3. İşlem sonunda:
4. canlı olarak korunacak hayvan, sağlık durumuna uygun bakım alır, bir veterinerin veya başka yetkili kişinin denetimi altında tutulur ve 5. Maddenin icaplarına uygun şartlarda muhafaza edilir. Fakat, bu  bentle belirtilen hususlar, bir veterinerin kanaatince muaf tutmanın sonucu olarak hayvanın ızdırap çekmeyeceği durumda,  uygulanmayabilir;
5. bir hayvan canlı olarak muhafaza edilmeyecekse veya Madde 5’ in şartlarından rahatı için yarar sağlayamayacaksa, mümkün olan en kısa sürede insani bir metotla öldürülür.
6.  İşlemde kullanılmış, ciddi veya devamlı acı ve ızdırap içinde olan hiçbir hayvan anestezi veya analjezi uygulamasına bakılmaksızın tam sağlığına ve rahatına kavuşturulmadan ilave işlemde kullanılmayacaktır, ve yahut:
7. kullanıldığı ilave işlem, işlem boyunca hayvanın genel anesteziye tabi tutulduğu ve bu anestezi uygulamasının hayvan öldürülene kadar devam edeceği bir işlem olacaktır; veya
8. ilave işlem sadece küçük müdahaleleri içerecektir.

Madde 12

Bu Sözleşmenin diğer şartlarına bakmaksızın, işlemin meşru amaçları için gerekli olduğunda, sorumlu merci hayvanın rahatını güvence altına alacak azami uygulanabilir tedbirin alındığına kanaat getirmesi şartıyla ilgili hayvanın serbest bırakılmasına müsaade edebilir. Hayvanı serbest bırakmayı içeren işleme sadece eğitim ve öğretim amaçları için izin verilmeyecektir.

BÖLÜM IV

İzin

Madde 13

Madde 2' de işaret edilen amaçlar için yapılacak olan işlem, sadece izinli kişiler tarafından, veya yetkili bir kişinin doğrudan sorumluluğu altında veya ilgili deneysel veya diğer bilimsel projeye ulusal hukukun şartlarına uygun olarak izin verilmesi şartıyla, gerçekleştirilebilir. İzin sadece sorumlu merci tarafından, yeterli kabul edilen kimselere verilir.

BÖLÜM V

Yetiştirici veya tedarik eden Kurumlar

Madde 14

Yetiştirme ve tedarik etme kurumları madde 21 veya 22 deki verilen istisnaya tabi olmak kaydıyla, sorumlu merci tarafından tescil edilecektir. Bu tür tescilli kurumlar Madde 5.’in  icaplarına uyacaklardır.

Madde 15

Madde 14’e göre tescilde, kurumdan sorumlu, kurumda üretilen veya tutulan hayvan türlerine uygun bakımı ayarlayan ve yönetmeye yetkili, kişiyi belirleyecektir.

Madde 16

1. Tescilli tedarik kurumları, giren çıkan hayvanların türleri, bunların tarihleri, ilgili hayvanların kimden alındığı ve alıcının isim ve adresini kayıtlara geçirecektir.
2. Gelen ve ayrılan hayvanların sayı ve türlerini, bu faaliyetlerin tarihlerini, ilgili hayvanların kimden alındığı ve alıcının adı ve adresinin kayıtlarının tutulması için tedarik edici kurumlarda düzenlemeler yapılacaktır.
3. Sorumlu merci, bu maddenin 1. ve 2. fıkralarında bahsi geçen kurumların idaresinden sorumlu kişiler tarafından muhafaza edilen ve hazır hale getirilen, son girdi tarihinden itibaren en az üç yıl saklanacak olan kayıtların tutulmasınısağlayacaktır.     

Madde 17

1. Bir kurumdaki her bir köpek ve kediye sütten kesilmeden önce mümkün olan en az acı veren yöntemle ayrı ayrı ve daimi kalıcı nişan konulacaktır.
2. Sütten kesildikten sonra nişan konulmamış bir kedi veya köpek bir kuruma ilk defa alındığında mümkün olan en kısa zamanda nişan konulacaktır.
3. Bir kedi veya köpek sütten kesilmeden bir kurumdan diğerine nakledildiğinde ve önceden nişan koymanın elverişli olmadığında, tam belgelere dayanan, özellikle annesini belirten kayıt, hayvana nişan koyulabileceği zamana kadar saklanacaktır.
4. Kimliğin ayrıntıları ve her bir köpeğin veya kedinin kaynağı kurumun kayıtlarına geçirilecektir.

BÖLÜM VI

Kullanıcının Tesisleri

Madde 18

Kullanıcının tesisleri tescil edilecek veya yetkili merci tarafından başka şekilde tasvip edilmiş bulunacak ve 5. Maddede ki şartlara uyarlanır.

Madde 19

Kullanılan hayvan türlerine ve orada gerçekleştirilen işlemin icrasına uygun tesisat ve teçhizatın hazırlanması için kullanıcı kurumlar gerekli önlemi alacaklardır. Bu tür tesisat ve teçhizatın proje, inşaat ve çalışmaları, en az sayıdaki hayvanla ve asgari derecedeki acı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı zararla, tutarlı sonuçlar elde etme maksadıyla, mümkün olan en etkili şekilde işlemin icrasını sağlayacak şekilde olacaktır.

Madde 20

Kullanıcı  Tesislerde:

1. hayvanların bakımından ve teçhizatın çalışmasından idari olarak sorumlu kişi veya kişilerin kimliği tespit edilecektir;
2. yeterli eğitimli personel tedarik edilecektir;
3. veterinerlikle ilgili tavsiye ve tedaviyi tedarik etmek için yeterli düzenlemeler yapılacaktır;
4. bir veteriner veya başka yetkili bir kişi hayvanların rahatı ile ilgili danışmanlık görevleri ile sorumlu tutulmalıdır.

Madde 21

1. Akit Tarafça belirlenen düzenlemelerle genel veya özel bir istisna sağlanmadı ise, işlemde kullanılmak üzere doğrudan alınacak veya tescilli üretim tesislerden temin edilecek hayvan türlerinin listesi:

Fare                           (Mouse)                                        Mus musculus

Göçmen Keme                      (Rat)                                           Rattus norvegicus

Gine Domuzu            (Ginea pig)                             Cavia porcellus

Altın Hamster            (Golden hamster)                Mesocricetus auratus

Tavşan                        (Rabbit)                                  Oryctolagus cuniculus

Köpek                        (Dog)                                       Canis familiaris

Kedi                             (Cat)                                      Felis catus

Bıldırcın                      (Quail)                                     Coturnix coturnix

2. Her bir akit taraf, bu maddenin birinci fıkrasındaki şartları diğer türlere, özellikle ilgili türlerin amaca yönelik üretilmiş hayvanlarından yeterli sayıda tedarik şansının makul derecede olduğunda, maymun türlerine, teşmil etmeyi taahhüt eder.
3. Evcilleştirilmiş türlerden başıboş hayvanlar işlemlerde kullanılmayacaktır. Bu maddenin 1. fıkrasındaki şartlar altında yapılan genel istisna başıboş kedi ve köpeklere teşmil edilemez.

Madde 22

Akit tarafça tespit edilen düzenlemelere göre genel veya özel istisna sağlanmadıkça kullanıcı tesislerinde sadece tescilli üretici ve tedarik edici kurumlar tarafından sağlanan hayvanlar kullanılacaktır.

Madde 23

Sorumlu merci tarafından onaylandığında işlem kullanıcı kurumların dışında gerçekleştirilebilirler.

Madde 24

Kullanıcı tesislerinde kayıt tutmak ve sorumlu merci tarafından talep edildiği şekilde hazır tutmak için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Özellikle bu kayıtlar madde 27’nin icaplarını karşılamak için yeterli olacak, ilaveten, alınan tüm hayvanların sayılarını, türlerini, kimden alındığını ve geliş tarihlerini gösterecektir.    

BÖLÜM VII

Eğitim  ve Öğretim

Madde 25

1. İşlemlerde kullanılan veya kullanımı niyet edilen hayvanların bakımı dahil, eğitim, öğretim veya diğer meslekler ve iş kolları için ek öğretim, eğitim amacıyla gerçekleştirilen işlemler sorumlu merciye bildirilmek zorundadır ve işlemlerin bu sözleşmenin hükümlerine tabi milli mevzuatlara uygun olmasını temin etmekten sorumlu, yetkili kişi tarafından veya onun denetimi altında gerçekleştirilecektir.
2. Eğitim öğretim veya ilave öğretim alanında yukarıdaki 1. fıkrada işaret edilenlerin dışındaki amaçlar için işlemlere izin verilmeyecektir.
3. Bu maddenin 1. fıkrasında işaret edilen işlemler eğitim ve öğretim amaçlarıyla mutlaka gerekli olanlarla sınırlandırılacaktır ve eğer işlemlerin amaçları karşılaştırılabilir etkili kulak ve göze aynı anda hitap eden (audio-visual) sistemlerle veya diğer uygun metotlarla sağlanamıyorsa, izin verilecektir.

Madde 26

Denetim dahil, işlemleri gerçekleştiren veya işlemlerin gerçekleştirilmesine iştirak eden, veya işlemde kullanılan hayvanların bakımıyla ilgilenen kişiler uygun eğitim öğretim almış olacaklardır.

BÖLÜM VIII

İstatistik Bilgileri

Madde 27

1. Her bir akit taraf işlemlerde kullanılan hayvanlarla ilgili olarak istatistiklere dayanan bilgileri toplayacak ve bu bilgi,yasalar izin verdiğinde, kamuya açık olacaktır.
2. Bilgi toplanacak hususlar:
3. işlemlerde kullanılan hayvanların sayısı ve türü;
4. tıp, eğitim ve öğretimle doğrudan ilgili olan işlemlerde kullanılan belirli kategorilerdeki hayvanların sayıları;
5. çevrenin ve insanın korunmasına yönelik gerçekleştirilen işlemlerde kullanılan belirli kategorilerdeki hayvanların sayıları;
6. yasaların öngördüğü işlemlerde kullanılan belirli kategorilerdeki hayvanların sayıları.

Madde 28

1. Mahremlik, gizlilikle ilgili milli mevzuatın gereklerini tabi olmak kaydı ile, 27. maddenin ikinci fıkrasındaki bahsi geçen kalemlerle ilgili, bu sözleşmeye EK-B de belirtilen şekilde hazırlanmış, bilgileri her bir akit Taraf her yıl Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirir.
2. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri 27. Maddenin 2. fıkrasında bahsi geçen maddelerle ilgili akit taraflardan gelen istatistiklere dayanan bilgileri yayınlayacaktır.
3. Her bir taraf devlet istenildiği zaman daha şumüllü milli istatistikler hakkında bilgi alınabilecek milli mercinin adresini Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirmeye davet edilmektedir. Bu tür adresler Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından hazırlanan istatistik yayınlarında yer alır.

BÖLÜM IX

Diğer bir Tarafın ülkesinde gerçekleştirilen işlemlerin  tanınması

Madde 29

1. Sağlık ve güvenlikle ilgili yasanın icap ettirdiği işlemlerin gereksiz tekrarını önlemek için her bir Taraf, elverişli olduğunda, diğer bir akit tarafın ülkesinde gerçekleştirilen işlemlerin sonuçlarını tanıyacaktır.
2. Bu amaca yönelik olarak Taraflar, yasal ve elverişli olduğunda, karşılıklı yardımda bulunmayı özellikle mevzuatlarındaki ve idari uygulamalarındaki, ürünlerin tescil başvurusunu desteklemek için gerçekleştirilen işlemlerin icapları ile, ülkelerinde gerçekleştirilen işlemler hakkında gerçek bilgiler ve izinle ilgili, veya bu işlemlerle ilgili başka herhangi idari ayrıntılar hakkında bilgi vermeyi taahhüt ederler.

BÖLÜM X

Çok taraflı İstişareler

Madde 30

 Bu sözleşmenin yürürlüğe girmesini takiben beş yıl içinde ve ondan sonra her beş yılda veya eğer akit tarafların çoğunluğu bu yönde talep etmişse daha sıklıkla, bu sözleşmenin uygulanmasının veya herhangi bir hükmünün kapsamının genişletilmesinin ve yeniden gözden geçirilmesinin uygun olup olmadığını uygunluğunu incelemek için akit taraflar Avrupa Konseyi’nde çok taraflı istişareler yapacaklardır. Bu istişareler Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’nin düzenlediği toplantılarda yapılacaktır. Akit taraflar toplantılardan en az iki ay önce kendi temsilcilerinin isimlerini Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne bildireceklerdir. 

BÖLÜM XI

Son  Hükümler

Madde 31

Bu sözleşme, Avrupa Konseyi üye devletlerine ve Avrupa Topluluklarına imza için açık olacaktır. Sözleşme, onaylama kabul veya tasvibe tabi olacaktır. Onaylama, kabul veya tasvip belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne tevdi olunacaktır.

Madde 32

1. Bu sözleşme, 31. Maddenin hükümlerine uygun olarak dört Avrupa Konseyi üyesi devletin sözleşme ile bağlı olduklarına dair rızalarını beyan ettikleri tarihi takip eden 6 aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girecektir.
2. Bu sözleşme ile bağlı olduğuna dair rızasını sonradan beyan eden herhangi bir üye devletle ilgili olarak, sözleşme; onaylama, kabul veya tasvip belgesinin tevdii tarihini takip eden 6 aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girecektir.

Madde 33

1. Bu sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra, Avrupa Konseyi Statüsünün 20. d  maddesine göre çoğunluk tarafından alınan kararla ve komitede temsil edilmeye yetkili akit devletlerin temsilcilerinin oy birliğiyle Avrupa Konseyi’nin Bakanlar Komitesi herhangi bir Avrupa Konseyi üyesi olmayan devleti bu sözleşmeye katılmayı bul etmeye davet edebilir.
2. Sözleşme, kabul eden devlet bakımından, kabul belgesinin Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi olunduğu tarihi takip eden 6 aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girecektir.

Madde 34

1. Her imzacı devlet bu sözleşmenin imzası veya onaylama, kabul veya tasvip veya katılım belgesini tevdi ederken bir veya birden fazla çekince koyabilir. Fakat 1 den 14 e kadar veya 18 den 20 ye kadar olan maddelerle ilgili çekince konamaz.
2. Bundan evvelki fıkraya göre çekince koyan her akit taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirerek çekinceyi kısmen veya tamamen geri alabilir. Geri alma Genel sekreter tarafından bu tür bildirimin alındığı tarihten itibaren yürürlüğe girecektir.
3. Bu sözleşmenin bir hükmü ile ilgili çekincesi bulunan olan bir taraf ülke diğer bir taraf ülkeden bu hükmün uygulanmasını isteyemez; fakat eğer çekincesi kısmi veya şarta bağlı ise kendisinin kabul ettiği kadarıyla bu  hükmün uygulanmasını isteyebilir.

Madde 35

1. Herhangi bir akit devlet ,imzalama sırasında veya onaylama, kabul, tasvip veya katılım belgesini tevdi ederken sözleşmenin uygulanacağı toprak veya toprakları belirleyebilir.

2. Herhangi bir akit taraf daha sonraki bir tarihte, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne hitaben yapacağı bir beyan ile bu sözleşmenin uygulanmasını, beyanında belirlediği diğer herhangi bir toprağa teşmil edebilir. Bu toprak ile ilgili olarak Sözleşme, böyle bir beyanın Genel Sekreter tarafından alındığı tarihi takip eden 6 aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girecektir.
3. Bundan önceki iki fıkra uyarınca yapılmış herhangi bir beyan, bu beyanda zikredilen herhangi bir toprak ile ilgili olarak Genel Sekreterine hitaben yapılacak bir bildirim ile geri alınabilir. Geri almak, böyle bir bildirimin Genel Sekreter tarafından alındığı tarihi takip eden 6 aylık sürenin sona ermesini izleyen ayın birinci günü geçerli olacaktır.

Madde 36

1. Herhangi bir akit taraf, herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne göndereceği bir bildirim ile sözleşmeden çekileceğini,
2. Bu çekilme, beyanın Genel Sekreter tarafından alındığı tarihi takip eden 6 aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü geçerli olacaktır.

Madde 37

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Avrupa Konseyi üyelerine, Avrupa Topluluklarına ve bu sözleşmeyi kabul eden herhangi bir devlete:

1. her imza işlemini;
2. her onaylama, kabul, tasvip veya katılım belgesinin tevdiini 
3. bu Sözleşmenin, 32,33 ve 35. maddelere uygun olarak uyarınca bu sözleşmenin yürürlüğe girişine ilişkin her tarihi;
4. Bu sözleşmeyi ilgilendiren herhangi bir işlem, ihbar veya yazışmayı;

bildirecektir.

Usulüne göre yetkili kılınmış olan, aşağıda imzaları bulunan temsilciler bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.

Arvada Konseyi arşivinde saklanacak her iki metin de aynı derecede geçerli olmak üzere, İngilizce ve Fransızca dillerinde 18 Mart 1986' da Strasbourg' ta imzalanmış olup onaylanmış kopyalar A vrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından her bir üye devlete, bu Sözleşmenin hazırlanmasına iştirak eden üye olmayan devletlere vr bu Sözleşmeyi onaylamak üzere davet edilmiş olan her hangi bir devlete gönderilecektir.

Avrupa Antlaşmaları Serisi / 123